208 - DOORBRAAK
*
Donderdag 9 april 2020
*
LEIDERS ALS CHURCHILL NEMEN DE NODIGE BESLISSINGEN, NIET DE POPULAIRSTE.
*
**
foto: ©Reporters / Photoshot
*
Onzichtbare leiders in tijden van corona
Commentaar - 08/04/2020 Philip Roose - Leestijd 12 minuten
*
Men
zegt wel eens dat elke generatie zijn eigen oorlog kent. Maar deze
strijd tegen het coronavirus is er eentje die men slechts enkele keren
per eeuw meemaakt. Gelukkig maar. Begin februari schreef ik reeds op
twitter dat het missen van een toeristisch seizoen voor Italië zeer
zware economische gevolgen zou hebben, en dat men dus maar beter met een
Europees steunplan op de proppen kwam. Deze sector alleen al zorgt op
het schiereiland voor minstens € 230 miljard omzet. Pas
sinds kort zijn alle alarmbellen afgegaan in de Europese ivoren toren.
Waar is de tijd dat politici vooruitziend waren in plaats van achter de
feiten aanliepen?
Economische schade
De
economische schade van de lockdown wordt door premier Giuseppe Conte
vandaag op zo’n € 650 miljard geschat. Confindustria, de
vertegenwoordiger van de Italiaanse industrie, schat de daling van het
BBP op -10% voor het eerste semester. Op -6,5% voor heel 2020. Ter
vergelijking: de economische crisis van 2008 zorgde voor een daling van
5,3% BBP in 2009, volgens cijfers van de Wereldbank.
Dit
zijn voorzichtige schattingen. Niet alleen zullen er minder fiscale
inkomsten zijn, maar tevens meer sociale uitgaven. De Italiaanse
Regering kondigde op 6 april een steunprogramma aan van maar liefst €
400 miljard. Tevens worden strategische bedrijven beschermd tegen
buitenlandse overnames. Terwijl tot voor kort het Stabiliteits- en
Groeipact als een zwaard van Damocles boven de overheidsbegroting hing,
werd dit door de coronacrisis in een mum van tijd een vodje papier.
Ook België ontsnapt niet aan dit economische doem scenario.
Ook
België ontsnapt niet aan dit economische doem-scenario. Velen kijken
vandaag met heimwee terug naar toen het begrotingstekort ‘maar’ 12
miljard bedroeg. Op 18 maart schatte de Vlaamse werkgeversorganisatie
VOKA de schade voor de Belgische economie op minstens 18 miljard euro.
We zijn nu drie weken verder en het meest waarschijnlijke scenario is nu
een verlies van 40 miljard euro. En de teller blijft oplopen.
Nood
breekt niet alleen de begrotingswetten, het confronteert iedereen
tevens met wat hoofd- en bijzaak is. Welke sector verdient steun, en
welke niet? Het is onbegrijpelijk dat er in België en in Vlaanderen nog
steeds geen lijst van strategische bedrijven bestaat, maar dat men wel
al met een waardebon van € 200 zwaait voor burgers met een tweede
verblijf. Ieder land zijn prioriteiten.
Exit Strategie
Ook
als men in België of Italië het virus binnen een paar weken onder
controle krijgt, betekent dat niet noodzakelijk ook het einde van de
economische malaise. Het is zeer goed mogelijk dat men in de rest van de
wereld het virus nog volop aan het bestrijden is. De Vlaamse export zal
zich pas volledig herpakken wanneer ook de VS, Zuid-Amerika of Azië
virusvrij zijn. Bovendien spreekt men reeds van een tweede en misschien
zelfs een derde golf, zoals het geval was bij de Spaanse Griep zo’n eeuw
geleden.
De nood aan een eenduidige, duidelijke en werkbare exit-strategie uit deze lockdown is hoog.
Alleen
een effectief geneesmiddel of vaccin, dat met wat optimisme pas begin
2021 gebruiksklaar zal zijn, zal effectief deze gezondheidscrisis
stoppen. Maar men kan het economisch en maatschappelijk weefsel geen
twaalf maanden stil leggen. De nood aan een eenduidige, duidelijke en
werkbare exitstrategie uit deze lockdown is hoog. Maar net zoals bij de
concrete voorbereiding van deze pandemie, lijkt men hier ook achter de
feiten aan te lopen. Terwijl Oostenrijk reeds begonnen is met een
gecontroleerde heropstart van het openbaar leven, lijkt men in België
nog steeds niet het onderscheid tussen hoofd- en bijzaak niet te
begrijpen. Gisteren konden we getuige zijn van een discussie tussen de
Antwerpse en de Aarschotse burgemeesters, beide tevens partijvoorzitter,
of men nu al dan niet op een bankje in het park mag zitten.
Kruideniersmentaliteit
Crisissen
brengen dan ook niet alleen leiderschap naar boven, maar ook
onbekwaamheid en middelmaat. Vooral dit laatste kan België zich, net
zoals Italië, in deze oorlog tegen het coronavirus niet veroorloven. Het
is dan ook onbegrijpbaar waarom de Belgische regering in smenwerking
met het wetenschappelijk comité zo laat heeft ingegrepen met de sluiting
van de grenzen, met een in- en uitreisverbod (in plaats van een
niet-dwingend advies), met een verplichte quarantaine voor besmette
burgers, met het verhogen van de test-capaciteit en met het aanschaffen
van genoeg beschermend materieel. Was het de schrik om enkele miljarden
omzet te verliezen, of om Chinese en andere handelspartners voor het
hoofd te stoten? Vandaag kost het de burger een veelvoud, zowel
financieel als menselijk. Leiders maken de juiste beslissingen, niet de
populairsten.
De
kruideniersmentaliteit die sommigen tentoon spreiden werkt misschien
wel wanneer alles rustig is, maar in tijden van allesomvattende oorlog
tegen een miniscule vijand zijn er echter bekwame generaals nodig.
Generaals die hun medisch en verzorgend personeel niet zonder het nodige
materiaal naar het coronafront sturen, als soldaten zonder kogels.
Generaals met niet alleen een strategie om zo snel mogelijk de vijand,
het coronavirus, te overwinnen, maar die ook reeds bezig zijn met wat ze
met het land na de strijd zullen aanvangen. De landen die vandaag het
eerst terug naar een vorm van normaliteit terugkeren, en de economische
motor op een aanvaardbaar niveau doen draaien, zullen daar het meest de
vruchten van plukken. Zoals altijd bevindt België zich ook deze keer in
de middenmoot, en stelt men zich daar blijkbaar mee tevreden.
Incompetentie
Econoom Ivan Van de Cloot
verwoordde begin februari als een van de eerste zijn — opbouwende —
kritiek op de regering met betrekking tot de aanpak van deze pandemie,
hier op Doorbraak. Pas op 19 maart mocht hij in De Afspraak deze
waarschuwing nog eens herhalen: drie weken eerder ingrijpen bij een
epidemie, betekent 95% minder slachtoffers. Bart Schols hoorde het, nog
maar eens, in Keulen donderen. Terwijl op 21 februari in Noord-Italië
een tiental gemeenten in de buurt van Lodi van de
buitenwereld werden geïsoleerd van de buitenwereld, vertrokken er vanuit
België nog steeds bussen met wintersporters in de richting van
besmettingshaarden in Zuid-Tirol.
Keer op keer maakte men langzaam en subtiel een U-bocht.
Virologen
die nog steeds kritiekloos in de media worden gehypet, sloegen de bal
regelmatig mis, en blijven tot op vandaag wel samen met de bevoegde
minister aan de stuurknuppel zitten. Erger, de incompetentie, slechte
voorbereiding en halve waarheden van gisteren worden vandaag voorgesteld
als ‘strategische keuzes om paniek te vermijden’. Het gebrek aan
labo-capaciteit om zoveel mogelijk besmettingen op te sporen en te
isoleren, werd verkocht als ‘het testen van iedereen is nutteloos’. Van
het tekort aan degelijke mondmaskers voor het medische en verzorgende
personeel, tot op vandaag, maakte men ‘het dragen van een mondmasker
helpt niet voor burgers’. Keer op keer maakte men langzaam en subtiel
een U-bocht.
Kritiekloze media
De
geschiedenis wordt niet meer alleen geschreven door de winnaars, maar
ook door zij die het maatschappelijke debat beheersen langsheen de
media. Van politici verwacht men vandaag niet veel anders dan
flauwe excuses voor eigen incompetentie, van experten niet. Bijna de
voltallige media namen de steeds maar veranderende versies kritiekloos
over. De lovende voorpagina van Het Laatste Nieuws
enkele weken geleden, een journalistiek dieptepunt, toont nog maar eens
het belang van echt pluralisme in het medialandschap aan. Pas sinds een
week lijkt de pers haar rol als kritische waarnemer van de machthebbers
terug op te nemen, met, tot spijt van wie het benijdt, De
Morgen-journalist Joël De Ceulaer als hoofdrolspeler.
een dictatuur zal altijd de waarheid proberen te maken, in plaats van er mee om te gaan
Elke
noodsituatie legt de zwakheden bloot van zij die er aan participeren.
Zo arresteerde China eerst de ‘klokkenluiders’ in plaats van snel en
gericht in te grijpen. Vooral dit laatste had ons veel menselijk en
economisch leed kunnen besparen. Echter, een dictatuur zal altijd de
waarheid proberen te maken, in plaats van er mee om te gaan. Het is
echter verontrustend dat ook in het westen, met de vrijheid van
meningsuiting en de persvrijheid, die waarheid maar heel langzaam naar
boven kwam sijpelen. Was het een bewuste strategie, een teken van
overmoed of gewoon de middelmaat van het grootste deel van de huidige
journalistieke klasse?
Geschiedenis schrijven
Net
als individuen kunnen landen een probleem aanvankelijk negeren,
ontkennen of onderschatten, tot men uiteindelijk met de neus op de
feiten gedrukt wordt. Leiders begrijpen hun tijd, doen wat er gedaan
moet worden, en hebben een afspraak met de geschiedenisboeken in plaats
van met het kieshokje. Iedereen kan een schip door rustige wateren
leiden, maar slechts weinigen door stormweer. Het wordt dan ook tijd dat
de burgers meer naar daden en verdiensten gaan kijken en minder naar
woorden en ronkende titels.
De
vergrijzingskost, de staatsschuld, de inefficiënte staatsstructuur, de
jarenange verspilling van overheidsmiddelen, enzovoort. Dit alles maakt
dat zowel Italië als België vandaag er financieel niet al te best
voorstaan. Terwijl sommigen met hun hoofd in Noord-Europa wonen, staan
hun voeten wel degelijk in Zuid-Europa. Het Europese schip staat echter
in brand, en iedereen moet helpen blussen. Zowel de passagiers uit
eerste, tweede en derde klasse. Of men zal allemaal verdrinken.
Solidariteit smeedt vriendschap
Crisissen
vragen om politici die niet alleen hun verantwoordelijkheid opnemen,
maar ook de problemen erkennen, analyseren en oplossen. Zij die nu bezig
zijn hun kleingeld te tellen in hun portefeuille, terwijl de banken
dreigen te imploderen onder een nieuwe financiële crisis, hebben zich
van job vergist en hadden beter een kruidenierswinkel geopend. Premier
Conte antwoordde terecht aan de Nederlandse en Duitse regering die tot
voor kort Europese steun weigerden aan het fragiele Italië: ‘Vandaag
schrijven we geschiedenis, geen nieuwe pagina in een boek economie.’
Hulp
en solidariteit van andere naties tijdens noodtoestanden wordt niet
snel vergeten, en smeedt hechtere vriendschapsbanden dan eender welk
Europees of internationaal verdrag. Een helpende hand aan Italië had de
Europese eenmaking een stevig duwtje in de rug kunnen geven. Vandaag
staat volgens een peiling 51 procent van de Italianen negatief ten
opzichte van de EU. Een stijging van maar liefst 15 procent op enkele
maanden tijd. Maar liefst 71 procent voelt tevens zich in de steek
gelaten en vindt dat Von der Leyen en co nog niets hebben bijgedragen
tot het oplossen van deze noodsituatie.
Of
deze mening nu strookt met de feiten of niet, de propaganda-oorlog
lijkt mij alvast verloren tegen Cuba, Rusland en China. Albanië won al
meer Italiaanse harten door dertig dokters en verplegers te sturen naar
het schiereiland, dan dat Von der Leyen ooit met € 30 miljard Europese
steun zal winnen.
Burgerschap
Bij
gebrek aan leiders namen de burgers zelf het heft in eigen landen. Niet
beleidsmakers als De Block, Wilmès of Jambon besloten tot een lockdown
light, maar de scholen, universiteiten, culturele verenigingen,
winkelketens, … dwongen hen daartoe. Zij zijn de helden. Het toont
alvast dat de ‘Great Man Theory’ van de Britse historicus Thomas Carlyle
(1795-1881) er soms wel eens naast zit. Die stelde dat de geschiedenis
wordt bepaald door de daden van charismatische leiders zoals
bijvoorbeeld Napoleon. Terwijl in februari middelmatige politici nog
bezig waren met hun populariteit bij de kiezers, was een groot deel van
die kiezers al bezig met zichzelf te beschermen. En zonder de grote
inspanning van het medisch en verzorgend personeel de laatste maanden,
waren de corona-grafieken vandaag nog niet aan het afvlakken.
Toch
kunnen leiders en leiderschap in crisismomenten een groot verschil
maken. Winston Churchill overtuigde zijn oorlogskabinet om het voorstel
van Lord Halifax om met Hitler te onderhandelen te verwerpen. Vervolgens
kreeg hij de Amerikanen zover om de oorlog tegen Duitsland even
prioritiar te behandelen als die tegen Japan. De oorlog tegen de nazi’s
werd gewonnen met de typische Britse verbetenheid, tegen een hoge
menselijke en economische prijs. Churchill hield zich niet bezig met de
economische kost of met het oordeel van de kiezer, maar met het
schrijven van geschiedenis. Het resultaat was een vrij en welvarend
Europa.
Waar wacht men op?
Vandaag
ontbreken er in België leiders. De toesprakingen van premier Wilmès
hebben in Wallonië en Brussel grote impact en in Vlaanderen nauwelijks
effect. Het toont nog maar eens aan dat België bestaat uit twee naties
en twee democratieën. De crisis was ook een uitgelezen kans voor de
Vlaamse regering, en dan vooral voor Vlaams minister-president Jan
Jambon, om leiding te geven in de grootste naoorlogse crisis die
Vlaanderen meemaakt. Blijkbaar kent ook Jambon het spreekwoord ‘Never
waste a good crisis’ niet.
Een
kleine maand geleden schreef ik naar politieke kennissen dat het tijd
was om leiding te nemen. Take the lead. De Vlaamse burger, ondernemer,
werknemer, zelfstandige, winkelier, wacht vandaag op een duidelijke en
degelijke exit-strategie. Een leider moet, om Napoleon te citeren, ook
een verdeler van hoop zijn. Want hoop is de voedingsbodem van moed,
nodig om deze oorlog te winnen. Waar wacht U op?
NA GESCHRIJFSEL
*
Nieuwerwetse
termen zoals B. om de wetmatigheden van Moeder Natuur van de kaart te
vegen, zijn per definitie geen lang leven beschoren. Net zoals Zee en
Land elkaar in stand houden; zo zijn onze Laagvlakten de aanloop naar de
rest van de Lage Landen. Ook wel eens de Nederlanden genoemd.
U
las hierboven over ‘Soldaten zonder kogels’, maar in de Meidagen 1940
was dat harde realiteit. VIJF patronen de man. En dan moest er maar op
los gegaan worden met de kolf van het geweer in de aanslag. Maar op
desertie stond wel… de dood met de kogel.
Verhalen
uit de oude doos? Heb die nochtans in eigen familie meegemaakt. Tot 18
dagen later inderdaad werd ingezien dat alle verzet nutteloos was
geweest.
-
Wat ik hiermee wil zeggen?
Dat zelfs nen ezel geen twee keer over dezelfde sreen valt.
Terug naar de Natuur. Naar de roots. Geen nieuwlichterij meer, maar wat we zelf doen doenw e beter.
*
De
geschiedenis wordt niet meer alleen geschreven door de winnaars, maar
ook door zij die het maatschappelijke debat beheersen langsheen de
media.
**
*
Geen opmerkingen:
Een reactie posten