287 - DOORBRAAK KAREL VAN DE WALLE VAN AAN DE ANDERE OEVER
*
Zondag 21 juni 2020
*
Charles de Gaulle, Waalse hoop tegen flaminganten
de
Gaulle wordt dit jaar drie keer herdacht. Hij werd 130 jaar geleden
geboren. Hij stierf 50 jaar geleden. En daarbovenop viert Frankrijk de
80ste verjaardag van zijn ‘Appel van 18 juni 1940’. Wat betekende die 18 juni in België? Was hij een groot man? En wat blijft er van het gaullisme over?
Luc
Pauwels vroeg het gisteren aan de Franse filosoof Alain de Benoist en
vandaag aan de Vlaamse journalist en Frankrijk-kenner Alain Mouton
(Trends).
Waalse beweging
Heeft De Gaulle invloed gehad op de Belgische politiek?
‘Zeker
wel. Vooral in de periode kort na de Tweede Wereldoorlog binnen de
Waalse beweging. De Gaulle was de icoon van het verzet tegen de Duitse
bezetter. De Waalse beweging beschouwde zichzelf als één van de
belangrijke vertegenwoordigers van het verzet in België. Het toeval wil
dat de wallingantische organisatie Wallonie Libre werd opgericht op 18
juni 1940. Wallonie Libre stond dicht bij het latere verzet tegen de
Duitse bezetter. En 18 juni was net de datum dat Charles de Gaulle
vanuit Londen zijn legendarische radio-oproep deed om de strijd verder
te zetten.
De wallinganten waren maar emotionele rattachisten
In
België zaten we bovendien met de Koningskwestie. Dit stimuleerde het
wallingantisme dat vreesde voor een Vlaamse dominantie in België. Men
pleitte op een Waals Congres in oktober 1945 in eerste instantie voor
een aanhechting bij Frankrijk. Daarna werd er “realistischer” gestemd
voor een federalisme in België. De wallinganten waren maar emotionele
rattachisten en hoopten dat De Gaulle als sterke man in Frankrijk een
gebaar richting Waalse bevolking ging stellen. Maar Frankrijk heeft zich
altijd gehoed om zich te mengen in de binnenlandse aangelegenheden van
België. Althans toch voor zover we weten…
Tweede
element: België was in de naoorlogse periode een trouwe NAVO-bondgenoot
en als stichtend lid van talrijke Europese organisaties een voortrekker
van de Europese eenwording. De Gaulle stond op een andere lijn en liet
dat graag merken. Dat zorgde regelmatig voor spanningen met de Belgische
regering.’
Waalse liberalen
Zijn er bijvoorbeeld in de MR mensen die een beroep doen op het gaullisme?
‘Vandaag niet meer, denk ik. Wel in de jaren 80 en 90, ten tijde van Jean Gol
(1942-1995). Hij profileerde zich als zeer pro-Frans en was eigenlijk
een neogaullist. Niet enkel Fransgezindheid op zich, maar ook de rest
van de erfenis van Charles de Gaulle. De Franstalige liberalen zijn
altijd uitgegaan van de nood aan een sterk staatsgezag en controle over
de instellingen. Een vergeten element in de reden waarom de MR als enige
Franstalige partij in 2014 in een federale regering stapte heeft net te
maken met dat etatisme. Het was de kans om allerlei figuren uit eigen
rangen in de overheidsinstellingen te benoemen. Dat is vintage
gaullisme. Van de generatie-Didier Reynders en vader en zoon Michel is
bekend dat ze 4goede contacten4 hebben met Parijs. Tijdens de financiële
crisis zou zeker Reynders de Franse bancaire belangen niet hebben
gehinderd. Maar dat is geen neogaullisme, eerder francofilie.’
Neogaullisme
En hoe ziet dat neogaullisme er in Frankrijk uit? Wat rest daarvan bij de Républicains?
De huidige generatie presidenten waagt zich niet meer aan referenda
‘Het
neogaullisme was gebaseerd op een twee pijlers: de nationale
soevereiniteit en het principe van de sterke president als leider met
een directe band met de bevolking. De opvolgers van de gaullistische
partij van De Gaulle (RPR, UMP, vandaag Les Républicains) hebben die
principes erg uitgehold. Ten eerste door een zeer pro-Europese en
supranationale houding. Dat heeft geen voeling meer met het oude
gaullisme. Ten tweede is de figuur en functie van de president nog
altijd zeer machtig. Maar De Gaulle had een truc om telkens weer via een
referendum de bevolking achter zich te scharen. De huidige generatie
presidenten waagt zich niet meer aan referenda.
Anno
2020 proberen verschillende politici de erfenis van Charles de Gaulle
te claimen. Tot huidig president Macron toe. Hij bezocht vorige maand in
het departement Aisne de plaats waar toenmalig kolonel De Gaulle in de
zomer van 1940 een tankslag verloor. Alle Franse presidenten na De
Gaulle hebben geprobeerd zijn grandeur te instrumentaliseren en zich
eigen maken. Maar dat lukt niet echt bij Macron. Op zijn statieportret
staat Macron aan zijn bureau in het Elysée. Op tafel liggen ostentatief
twee boeken. Deel 1 en 2 van De Gaulles memoires. Velen vonden dat
belachelijk.
Les
Républicains is een kleine partij geworden die zich amper nog beroept
op de gaullistische erfenis. De partij die dat nu het meest doet is
paradoxaal genoeg het Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen.
Zij verwijst regelmatig naar De Gaulle die vocht voor Franse grootheid
en nationale eenheid. Dit is paradoxaal omdat het Front National, de
voorganger van het RN, werd opgericht door felle tegenstanders van
Charles de Gaulle. Aanhangers van het Vichy-regime, oud-kolonialen uit
Algerije die De Gaulle heeft laten vallen. In zijn memoires schrijft
Jean-Marie Le Pen dat hij De Gaulle zag na het einde van de Tweede
Wereldoorlog en dat het in zijn ogen een lelijke kerel was. Die aversie
voor De Gaulle is bij de nieuwe generatie van het RN weg.’
Wat stelt die partij van Nicolas Dupont-Aignan voor, Debout la République, nu Debout la France?
‘Zeer
weinig. Hij zit geprangd tussen het Rassemblement National en Les
Républicains. De man wordt in Frankrijk niet echt ernstig genomen. Laat
staan daarbuiten.’
Quebec
Wat
weten we precies over de belangstelling van De Gaulle voor Wallonië? Is
er een parallel te trekken met zijn interesse voor een “Quebec libre”?
Sommige Walen hadden inderdaad gehoopt dat De Gaulle naar Luik zou komen
‘Sommige
Walen hadden inderdaad gehoopt dat De Gaulle naar Luik zou komen (waar
men ook nu nog elk jaar 14 juli viert, de Franse nationale feestdag) en
daar “Vive la Wallonie libre!” zou roepen. Dat is nooit
gebeurd, om twee redenen. Ten eerste was zijn kreet “Vive le Quebec
libre” een provocatie van een oude man die graag keet wou schoppen. In
Europa lagen de diplomatieke verhoudingen gevoeliger.
Ten
tweede kent De Gaulle zijn geschiedenis goed. Hij weet dat de Franse
interesse verder ging dan louter het Franstalige deel van de zuidelijke
Nederlanden. De haven van Antwerpen was het doel, niets anders. Enkel
Wallonië aanhechten had weinig zin in zijn ogen.
Al
zegt hij wel tegen zijn minister Alain Peyrefitte dat “een
democratische Waalse meerderheid gehoord moest worden indien ze naar
Frankrijk lonkte.” De Gaulle zag in België een constructie van de
Britten. Dat zei hij ook in volle woorden: “België is een Engelse
uitvinding om de Fransen te pesten.”
Nog
een weetje: in de brieven aan zijn moeder tijdens de Eerste
Wereldoorlog had De Gaulle het als jonge officier soms over België. Hij
vond het Belgisch leger maar niets. “Te veel beïnvloed door
flaminganten,” beweerde hij. En dat terwijl De Gaulle zelf Vlaamse wortels had,
vermits zijn familie uit Rijsel kwam. Hij is ook daar geboren. Sommigen
beweren dat zijn familienaam doorheen de eeuwen een verbastering en
verfransing was van het Vlaamse “Van de Walle”. Het zal je lot maar wezen.’
Luc Pauwels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten